ibiğini eğmek

:

Somurtmak, küsmek.

İbiğini kırmak

:

Fiyakasını bozmak.

ibik, ibig

:

1. İki duvar arasındaki girinti ya da dışarıdan bakılınca çıkıntı, cibik, köşe, kenar, çıkıntı.

2. Çadırın kapısı.

3. Kenar; bir eşyanın sapı, ucu gibi tutulabilecek yerler.

4. Gaga.

ibiği

:

Köşesi, kenarı.

ibiği gızarmak, ibiği kızarmak

:

1. Tavuğun ibiği kızararakyumurtlayacak durumda olduğu belli olmak. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

2. Benzine kangelmek, kanı hareketlenmek, iyileşmek. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ibik

:

1. Köşe, uç.

2. Kepez.

ibik ibiğe

:

Kıran kırana.

ibiklemek

:

Gagalamak.

ibilcik

:

Çavuşkuşu. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

ibileyik

Çavuşkuşu. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

ibili                 

:

1. Hotozlu serçe. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

2. Serçeden biraz büyük, başı sorguçlu bir kuş, çavuşkuşu, ibibik, tarlakuşu.

iblig

:

İblik.

ibrik

:

Eskiden musluk kültürü olmadığı için el, yüz ve baş yıkamak için veyahut abdest almak için kullanılan bir kaptır.

ibrikçi

:

Tahtacılarda, cemin başında ve yemekten sonra cemde bulunanlara el suyu dökmekle görevli kişi.

ibrim ibrim

:

Tel tel, dalga dalga, lüle lüle.

Yücesine çıktım seyrân eyledim

Güzeller içinde gördüm bir gelin

Nesin methedeyim böyle dilberin

Başı ibrim ibrim telli bir gelin

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.551

ibrişim

:

Kalınca bükülmüş ipek iplik.

Baş(ına bürünmüş ibrişim börümcek

Duramıyom yâr ben seni görücek

Dolanıp da hasta halım sorucak

Dillerimden düşer m'oldun güçücek

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.470

ibrişim börümcek

:

İbrişimden dokunmuş başörtüsü.

Karac’oğlan gider kendi yoluna

Çiğ ibrişim pek yakışır beline

Divitin kalemin almış eline

O dost bizi defterine yazar mı

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.449

ibrişim kuşak

:

İbrişimden dokunmuş kuşak.

İbrişim kuşak belinde

Cevâhir kalem elinde

Süzülmüş bâde dilinde

İç efendim deyip durur

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.625

ibrişim saç

:

Tel gibi ince saç.

“On sekizde göçer göçü

Kız oğlana bulur suçu

Gelinin ibrişim saçı

Kızın altun tele benzer”

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s. 596

ica:bında

:

Gerektiğinde.

icad, icat

:

Tuhaf, garip.

icatlı

:

Kimsenin aklederek yapamadığı şeyleri yapan özellikle küçük çocuklar için bir övme sıfatı olarak kullanılır.

icazet

:

Müsaade, izin, izin belgesi, yetki belgesi, diploma.

Karac’oğlan eydür yârim gelirse

Deli gönül istediğin bulursa

Danışlarım icâzetin olursa

İki leblerinden bir yanağından

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.519

i:ce

:

Bölgemiz göçmen ağzında; iyice.

icırab

:

Utanma, çekinme.

Kaçardıḳ, utandığımızdan yanı icirābımızdan.

ici:mcek

:

Azıcık.

“Anam ici:mcek gatık istedi Eşe bibi. Gatıklı şora yapıcıyımış.”

icira

:

İcra.

İç el

:

Mersin.

Hacı Bektaş Velî şeyhlerin pîri

Konya'da yoklayın Molla Hünkâr'ı

İç el'den Antep'ten Gürün'den beri

Aceb gezsem mavi donlum var m'ola

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.386

iç güveyisi, iç güva:si

:

Kız evine yerleşen damat.

iç güveyisinden hallıca olmak

:

Yaşantısı çok iyi bir düzeyde olmayan kimselerin halini anlatır.

“İç güveyisinden hallıcayım, sen nasılsın?”

içağrısı

:

Dizanteri ya da kolera hastalığı. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada. Mr.)

içeği

:

Hastaların iyileşmesi için sarılan yaş, taze hayvan derisi. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

içek

:

İçelim.

Dostumun elinde bir tutam çiçek

Ne kadar medhetsem o kadar göğçek

Getir hamaylını yeminler içek

Yâr sevmedim senden başka güçücek

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.469

içeŋ

:

İçersin, içeceksin.

içeri

:

1. İç kısım, oda.

2. Hapishane.

3. Yürek.

“Anşa’mın da boynu bükük

Acı içerimi yakık

Yusuf’um kokusun dökük

Burcu burcu kokar gızım”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Alper Kesme’nin Ağıdı, Kaynak Kişi: Ayse Kesme)

içeride bir topak etimiz var

:

O tarafın ailesine gelin gitmiş bir kızımız var.

“İçeride bir topak etimizvar.”

içerim

:

Miğdem.

“İçerim ağrıyor guzum.”

içerlek

:

İçeriye doğru.

içerlemek

:

İçin için kin tutmak.

“Çok içerledim.”

içe:si

:

Bölgemiz göçmen ağzında; içerisi.

içesine

:

Rahat ve huzurlu bir biçimde, keyfini süre süre, keyifle.

içgil

:

İşkil, kuruntu, kuşku, sanı. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

içgillenmek

:

Kuşkulanmak. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

içgilli

:

Alıngan, işkilli, içli. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

içi

:

Bölgemiz göçmen ağzında; için.

içi alıp alıp vermek

:

Kafasında bir yığın düşünce olmak; kafasından, bir türlü içinden çıkamadığı, bir türlü karara varamadığı düşünceler geçirmek.“Sabaha kadar böyle içi aldı aldı verdi.”

(Ali Püsküllüoğlu, Yaşar Kemal Sözlüğü, YKY, Euromat, İstanbul 2006)

içi çiğsimek 

:

Yüreği sızlamak.

içi kıyılmak

:

Midesi ağrımak.

içinda:

:

İçindeki.

içinde erik kurusu olmak

:

Kuyruk acısı olmak.

“Bize niye böyle ters ters bakıyor. Yoksa bunun içinde erik kurusumu var.”

içini okumak

:

Birinin içinden ne geçirdiğini, ne düşündüğünü, ne tasarladığını kesine yakın bir biçimde anlamak.

“Onun kim olduğunu bir bakışta anlamış, ciğerlerine kadar bütün içini okumuştu.“

(Ali Püsküllüoğlu, Yaşar Kemal Sözlüğü, YKY, Euromat, İstanbul 2006)

içkirlendirmek

:

Şüpheye düşürmek.

“Baskın yememizde beni içkirlendiren şeyin başında telefon hatlarının ve elektrik kablolarının aynı anda kesilmesi oldu.”

içlek

:

İç çamaşırı.

içlerindenârı

:

Kendi kendilerine.

“İçlerindenârı ne düşündüler kimbilir?”

içli dışlı

:

Birbiriyle teklifsiz konuşma, samimi.

içli köfte

:

İçine terbiyelenmiş kıyma konularakyapılan bir tür köfte yemeği.

içlik

:

1. Yelek.

2. Yakasız gömlek, fanila, atlet. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr. İç.)

“Sırtında da yeşil içlik

Bedeni de dar geliyor

Yekinsene babam oğlu

İşde oldu gaba guşluk”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

içlük

:

Bir çeşit hanım ceketi. (TDK Derleme Sözlüğünden. Ada.)

içme

:

Kaplıca, şifalı su olan yer.

içmemek

:

Hoşlanmamak.

“O benden hiç içmez.”

içte olacak

:

Gönlü olacak.

“İçte olacak?”

ida:l

:

İdeal.

idal

:

İdeal.

idare, ida:re 

:

Gaz lambası, tenekeden yapılmış aydınlatma araçı. Gaz ve fitil ile çalışır. Huni biçiminde, üstü açık olup cambulunmayan, tenekeden yapılmış fitilli gaz lâmbası.

“Mezer de garannık olur

Yakar da gorum idare

Ben Selver’in hatiresi için

Bu yanna etdim mudare”

(Doç. Dr. Esma Şimşek, Kadirli ve Osmaniye Ağıtları, Kültür Ofset Basımevi, Antakya 1993)

ida:reten

:

Aslı bulununcaya kadar yetinme.

iddirseği

:

Gözde çıkan arpacık.

idiş

:

1. Kısırlaştırılmış keçi.

2. Enenmiş insan ya da hayvan. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

idiş etmek

:

Enemek, kısırlaştırmak.

“Damızlık olmayacak tekeler hep idiş edilir ve keçilerle birlikte yayılmaya çıkarılır.”

ifitlemek

:

1. Yer fıstığını bitkisinden ayırmak, mısırı koçanından ayıtlamak, vd.

2. Lime lime etmek.

iflah olmak

:

Onmak, kötü durumdan kurtulmak.

Ağlama sevdiğim yine gelirim

Güzeller içinde seni bulurum

İflâh olmaz bu derd ile ölürüm

Güzeller serdarı geysin karalar

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.575

iftihar eylemek

:

Övünmek.

Kaş eğip de bakar beni yakmağa

Ne çok heves eder hatır yıkmağa

İftihar m'eyledin beni yakmağa

Yanıp ataşına kül olacağım

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.488

iftinmek

:

1. Bir işle uğraşıyormuş gibi görünmek, oyalanmak. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

2. Şaşırmak. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

igbahar

:

İlkbahar.

igman

:

İdman.

iğ

:

1. El dokumaları ve örgüler için ip hazırlamaya yarayan araç.

2. Değirmen taşının ortasında bulunan ve yukarıdaki üst taşa geçen demir eksen. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

iğdin

:

Bozulmuş, cılk (yumurta.)(TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

iğdir

:

Hastalıklı, cılız, çok zayıf. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

iğdir kirkele

:

Zayıf, kuru.

iğdiş   

:

Erkekliği alınmış teke.

iğdiş keyfi

:

Sıkıcı bir işin uzun sürmesi halinde kullanılır.

“Bunun adına iğdiş keyfi derler.”

iğecen

:

Yaprakları yulaf yaprağına benzeyen bir çeşit ot. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

iğen ederim mandalak

:

İşini yapacağını; ama hemen bitirmeyip sana işkenceyapacağım.

iğeşik

:

Geçimsizlik, zıtlaşma, karşıcılık.

iğeşmek

:

Didişmek, tartışmak, zıtlaşmak, geçimsizlik etmek.

iğez

:

1. Zayıf, cılız.

2. Rahatı yerinde olmayan,hastalıklı.

3. Ağır.

iğindirikleme

:

Koyun ve keçi için, anası ölen bir yavruyu diğer bir anaya alıştırma.

iğinik

:

Bağırsak bozukluğu hastalığı, ishal. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada. İç.)

iğinmek

:

1. Vücudu kasarak ses çıkarmak.

2. Ikınmak.

iğlemek 

:

1. Eziyet çekerek hastalanmak, verem olmak. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

2. Ezilmek, üzülmek. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

3. Zayıflamak. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada. Osm.)

iğletmek

:

Canını sıkmak, sinirlendirmek.

iğli

:

1. (İnsan, hayvan ve bitki için) Zayıf, hastalıklı, cılız. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

2. Kavun, karpuz gibi meyvelerde görülen bir çeşit hastalık. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

iğli, veremli öldürmek

:

Süründürmek, eziyet etmek.

iğlik

:

İçerisine oklava, ekmek şişi ve benzeri eşyaların konulduğu el dokuması ince uzun torba. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

iğne gibi oyulganmak

:

Bir şeyin içinde yitip yok olmak.

iğnik

:

1. Bağırsak bozukluğu hastalığı, ishal. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

2. Cıvık dışkı. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

iğralanmak

:

Sallanmak. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ihacıka

:

Ahacıka.

ihana

:

1. Pamuğun toplanacak hale gelmesi.

2. İşte, burada anlamında bir sözcük.

“Goca Emmi, heybe ihana. İçindeki azık bile olduğu gibi duruyor. 

ihdidar

:

İktidar.

ihi

:

İşte. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ihice

:

Orada.

ihicik

:

Ahai dahacık.

ihin

:

Aha, işte. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

ihina:cıḳ

:

İşte, işte burada.

ihinaka

:

İşte. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ihmalin garazdan kötü olması

:

İhmal davranışın kasıtlı kötülükten daha ağır sonuçlar doğurması.

ihsan

:

İyilik etme, bağışlama.

Nazlı yârdan bana geldi bir nâme

Eğer doğru ise kırdı belimi

Dediler yârini yad eller almış

Kadir Mevlâ'm ihsan eyle ölümü

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.642

ihtiraz

:

İtiraz.

i:den

:

İyice.

i:deniy

:

İyice.

“İideniy zengin olmuş.”

(Mine Kılıç, Kahramanmaraş Merkez Ağzı, Ukde Yayınları, K.Maraş 2008)

i:mak

:

Bulgur, bulgur vs. yi bir kaptan az az dökerek savurmak.

ik’ü:n

:

İki gün.

ika:

:

Bölgemiz göçmen ağzında; hikâye.

ika:çeli

:

İki taraflı, karşılıklı.

ikan                

:

İken.

iki araya bir dereye kalmak

:

Kararsız kalmak.

iki başlı

:

Karşılıklı, iki kişi arasında.

“Zay edip de akılcığım alınca

Muhabbet de ikibaşlı olunca

Hasret bitip vakıt saat dolunca

Sarılıp yatmaya kol incinir mi”

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s. 454

iki dinli

:

İki yüzlü.

“Dilli Sar’Ehmedim dilli
Ağ elleri deste güllü
Öldürmüşler Sar’Ehmedi
Zilfağarlı iki dini”

(Yaşar Kemal, Ağıtlar Folklor Derlemesi, Adana Halkevi 1943)

iki evlenende gόñül harbinde

:

Âşık olmak, gönlü düşmek.

Sonra Tutmuş bubam iki evlenende gόñül harbinde kaçırmış anamı.

iki gönün arasından gendine bir sırım çeker

:

Ne yaparsa yapsın, yaptığı her işten kendisine küçük de olsa bir menfaat sağlar.

“İki gönün arasından gendine bir sırım çeker.”

iki gül

:

Hazreti Hasan ve Hazreti Hüseyin.

“Gittiğimiz yollar din İslam yolu

Evveli Muhammed âhiri Ali

Üç yüz altmış birdir servinin dalı

Dallarında biten iki gül nedir”

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s. 604

iki söz bir büyüye geçer

:

Bir söz ne kadar çok konuşulursa etkisi artar.

“İki söz büyüye geçer.”

iki şah

:

İki parça.

iki şitil, bir mitil

:

Yoksul evi, yoksul eşyası.

iki yakası bir araya gelmemek

:

Hiçbir zaman yeterli bir geliri olmamak.

“O kargışlı. Asla iki yakası bir araya gelmeyecek.”

iki yarcılık

:

İkiye bölücülük, ikiye ayırıcılık. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ikici:

:

Sadece ikisi.

ikicik

:

İşte, şurada. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

ikicikli

:

İki ayrı kızı seven, kararsız. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

“Hey ağalar kış m’olacak

Dağlar dumanlı dumanlı

İkicikli yâr sevenin

Başı gümanlı gümanlı”

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s. 421

ikicilik

:

Kararsızlık.

ikiciligli

:

Çifte standartlı.

ikilemek

:

Tarlayı ikinci kez sürmek.

ikin

:

İken.

“Koçyiğidin eğlencesi saz imiş

Gafilin geçirdim ömrüm az imiş

Sıfat kocar gönül kocamaz imiş

Dosta gider ikin yolda tanıdım”

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s. 486

ikin ikin

:

Tekrar tekrar.

ikindicek

:

İkindi vakti.

ikindin

:

İkindi.

“İkindin günneri üzüldü

Davarı yola düzüldü

Yiğit benim Musduk emmim

Ağşamdan gözü süzüldü”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Gebenli Gır Mustuk’un Ağıdı, Kaynak Kişi: Mehmet Bakacak)

ikindinniye

:

İkindi vaktinde.

ikircik

:

Şüphe, tereddüt, kararsızlık.

ikirciklenmek

:

Şüphe etmek, tereddüde düşmek.

“Şimdi iş ciddiye binip çocuğunun canı yanacağı ihtimali belirince, öylece kararsızlaşıp kalır. Bir yandan da herifinin çabık gız diye artık gıcığına giden sesiyle bağırmasına dayananmamaktadır. Bu ikirciklenme onu ne yapacağını bilmez ederse de asla çocuğunun canının yanmasına razı olmaz.”

(Arif Bilgin, Terk Eden Elbistan II, Bassaray Matbaası, İzmir, II. Baskı 2007)

ikircikli

:

Şüpheli, açık olmayan, kararsız, karışık. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

ikircil

:

İki iş arasında bocalama hâli.

ikircim

:

İki seçenek arasında bocalama hali.

“İkircimli:n beni deli ediyor. Dumlupınar’da karar vermiyorsun ya mübarek”

ikiüz

:

İki yüz.

“İkiüzlü insanları oldum olası sevmem.”

ikrah gelmek

:

Tiksinir derecede usanmak.

ikrar

:

Saklamayıp söyleme.

“İkrâr verdim de ikrârımı güderim

İkrârsız güzeli ya ben niderim

Başım alıp diyar diyar giderim

Sevdiğim düşersen peşime benim”

(Doç. Dr. Esma Şimşek, Kadirli ve Osmaniye Ağıtları, Kültür Ofset Basımevi, Antakya 1993, Not: bu dörtlük bir Karacoğlan türküsünden alıntıdır.)

Çünkü güzel meylin yoğ idi bende

Ezelden de ikrâr vermeye idin

Muhabbettir güzelliğin nişanı

Uğrun uğrun bakıp gülmeye idin

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.543

İkrar verdi ikrârını güderim

İkrârsız dilberi ya ben n'iderim

Başım alıp diyar diyar giderim

Düşerse sevdiğim peşime benim

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.499

Kolda götürürler şahanı, bazı

Her dâyim severler gelini kızı

Yiğidin ikrârı, güzelin sözü

Taze yağı bala katmış gib'olur

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.620

ikrar alma

:

Tahtacılarda, belirli bir yaşa gelen delikanlılardan ve evlenen kızlardan Tahtacı yol ve erkânına uyacaklarına dair söz alma.

ikrardan dönmek

:

Sözünden caymak.

Arab at üstünde kaldı postumuz

İkrârdan döndü mü ola dostumuz

Yarın bir gün kara toprak üstümüz

Çürüdür hey Benli Suna'm çürüdür

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.627

ikrarsız

:

Söz vermeyen.

İkrar verdi ikrârını güderim

İkrârsız dilberi ya ben n'iderim

Başım alıp diyar diyar giderim

Düşerse sevdiğim peşime benim

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.499

ikü:n

:

İki gün.

“Emmim˛oğlu bizim babamızın  zenaati alıp furmi:ymiş. Derhal başlarına gırh˛elli atlı topliyerek alıp furmeye başlamışlar. Zenginlerden alıp fuharelere vermi: başlamışlar. Yedi sekiz sene devam etmiş bir gün uzak bir yere getmişler. Orda bir eşli bir kervan gurmuşlar. Bir˛ikü:ün geldikten soğna Elboğlu demiş ki emmisinin oğluna:”

(Ahmet Caferoğlu, Anadolu Ağzı Derlemeleri, Maraş Bölümü, Kaynak kişi: Tokmaklı’dan Ehmet Kılıç)

il

:

1. Kurak, ıssız yer.

2. Yabancı.

3. Yıl.

4. Vilayet.

5. Büyük dikiş, teğel.

İl vardın mı yükünü yığ otur ḳupḵuru dağlar.

6. Memleket, yurt, halk, yabancı.

ila

:

İle anlamında bağlaç.

ila:nce

:

Küçük leğen.

ilaham

:

Keşke.

“Babamın irice Fakı’sı

Nedi gözüme bakıyon

İlaham bacın öleydi

Değnekten dutup kakıyon”

(Afşin İlçe Milli Eğitim Kültür Yayınları Serisi: 1, Afşin Ağıtları, Hanımından Kocasına Ağıt, Derleyen: Nimet Gezer)

ilahane

:

Lahana.

ilaat, ilâhat

:

Hallaçların kirişe vurdukları tokmak. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ilam

:

İdam.

“Kalmadı sana Türkiye’nin yararı

Herkese de çok eyledin zararı

Sana verilecek ilam kararı

Can çeke çeke de sen de ölürsün”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Sehit Askerlerin Ağıdı (Abdullah Öcalan’a İntizar), Kaynak Kişi: Fatma Temiz)

ila:n, ila:n

:

1. Çamaşır yıkamaya ya da köfteyoğurmaya yarayan kap.

2. Leğen.

“Bazı komşular, bereketli olsun diye gelip bakar ve ne zaman biteceğini kestirirlerdi. Bitime doğru; ardına ıcık edim, dedim… diyerek, tandırın henüz yanmakta olan sıcaklığından ve ekmek edicilerden yararlanmak düşüncesiyle, yoğurdukları bir ilân ya da bir tepsi hamurla veya tuttukları yumaklarla gelirlerdi.”

(Arif Bilgin, Terk Eden Elbistan 1, Bassaray Matbaası, İzmir, II. Baskı 2007)

ilan

:

1. Yılan.

2. 30 cm.den, 60 cm. e kadar genişliğe sahip olanköfte yoğurma vesairede kullanılan kaplardır.

ilancık

:

Romatizma, siyatik. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ilat

:

Hallaçların kirişe vurdukları tokmak. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ilavşa

:

Gökkuşağı.

ilayık

:

Layık.

“Gapıya gazan vuruldu

Sâmen gapıya dayandı

Sana ölüm ilayık mıydı?

Beyaz kefine sarıldın”

(Afşin İlçe Milli Eğitim Kültür Yayınları Serisi: 1, Afşin Ağıtları, Sevgi Gelin’in Ağıtı, Derleyen: Yalçın Özcan, Kaynak Kişi: Sırrıye Yücel)

ilazım

:

Lazım.

“Her sabah her sabah salınan güzel

Sallanma karşımda ilazım değil

Ben bilirim senin gönlün bendedir

Benim gönlüm geçti ilazım değil”

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s. 477

ilbiz toprak

:

Verimsiz toprak. (TDK Derleme Sözlüğünden Ada.)

ildirini çildirini (bilmek, öğrenmek)

:

Konuyla ilgili enufak detayına kadar bilmek, öğrenmek.

ildirmek

:

Hafif ışık vermesi için ateş yakmak. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ile:m

:

Lehim.

ile:mlemek

:

Lehimlemek.

ile:mletmek

:

Lehimletmek.

ileayık

:

Layık.

“Sen de geşdin Türkiye’min eline

Emniyet kemerin vurdular beline

Sen de ileayık oldun ölüme

Can çeke çeke de sen de ölürsün”

(Mehmet Temiz, Yüksek Lisans Tezi, Andırın Ağıtları, Sehit Askerlerin Ağıdı (Abdullah Öcalan’a İntizar), Kaynak Kişi: Fatma Temiz)

ileçer

:

Reçel.

ile:den

:

Bölgemiz göçmen ağzında; önceden.

iledin

:

Ladin ağacı.

ileğçe

:

Yer adı olsa gerek.

“Böğük ileğçe gücük ileğçe

Gül deşirdim seçe seçe

İnce Hacı’m daha görpe

Enginlerde ne geziyon

Aldın avın çekil sarpa”

(Ali Karaosmanoğlu, Toroslar’da Ağıtlar, Tirşik Yay. No:1, İstanbul 2008)

ile:n/ileğen çöreği

:

Un, karbonat, yer fıstığı ve yumurtayla yapılan bir tür çörek.

İle:n çóre:ni bayramlarda yaparız.

ileha

:

İlahi.

ilehana  

:

Lahana.

ilehe

:

İlâhi, bir çeşit seslenme ve samimiyet ifadesi.

ilelebet

:

Sonsuza kadar.

Dilerim Subhan'dan olma bermurat

Cisminde kalmasın bir akçalık zat

Cennet yüzünü görme ilelebet

Cehennem meskenin yerin nâr olsun

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.565

ilen

:

İle.

Yüce dağ başında çalınır kaval

Kadir Mevlâ'm sana vermesin zevâl

Aşağı yelinden sorulur sual

Söker garbî ilen buzu dağların

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.539

İlence

:

Bölgemiz göçmen ağzında; eğlence.

ilende

:

Karpuz kabuğu ya da incir kurusu ile pekmez karışımı reçel.

ilengeç, illengeç

:

Yengeç. (TDK Derleme Sözlüğünden. Mr.)

ilenger

:

Lenger, yayvan ve kenarları geniş büyük bakır kap.

“Irazıya Irazıya

Duman çöktü şu yazıya

Kurtarırım seni oğul

İlenger dolu gaziye”

(M. Sabri Köz, Elbistan ve Adana Yöresi Ağıtları, Boğaziçi Üni. HalkbilimiYıllığı, 1975, İstanbul)

İlenger şapka

:

Fötr şapka.

İlenmek

:

Bölgemiz göçmen ağzında; şikayet etmek, yakınmak.

ileri

:

Geçenlerde.

ileri gelen, çömelip üren

:

Bir toplulukta öne çıkanlar.

ileri gelen, çömelip üren

:

Bir toplulukta öne çıkanlar.

ileş

:

Leş, hayvan ölüsü.

“Ulaş Hacı Ağa ulaş

Müminni’ye düştü telaş

Bugün ulu bayram günü

Taşınıyor kanlı ileş”

(Yrd. Doç. Dr. Zekiye Çağımlar, Hikayeleri İle Avşar Ağıtları, Adana BŞB Kültür Yayınları, Altın Koza 72)

ileşder

:

Neşter.

iletmek

:

Yetiştirmek, götürmek.

İletip kodular beni sinime

Gökteki melekler gelmez yanıma

Ruhum çevrilip de girmez tenime

Öldüğüm günleri bilse gerektir

Saim Sakaoğlu, Karacaoğlan, Akçağ Yay., Ankara 2004, s.613

ileyik

:

Layık.

“Bu yurt da beni öldürür

İleyik görmüyom yurdu

Hepisinden kibar ıdı

Oğlum nerden aldın derdi”

(Doç. Dr. Esma Şimşek, Kadirli ve Osmaniye Ağıtları, Kültür Ofset Basımevi, Antakya 1993)

ilgilemek

:

İki parçayı birbirine iğreti olarak dikmek, iliştirmek. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ilh

:

"İlâ âhir" sözünün kısaltılmış hali.

ili

:

1. Ilık. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

2. Gelişi güzel dikiş. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ili: mundar

:

Doğuştan pis.

ilibadabi

:

Marula benzer, yenilebilir bir çeşit bitki. (TDK Derleme Sözlüğünden İç.)

ilice